równy

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search
See also: rowny, rōwny, and rŏwny

Kashubian[edit]

Etymology[edit]

Inherited from Proto-Slavic *õrvьnъ.

Pronunciation[edit]

  • IPA(key): /ˈrovni/
  • Syllabification: rów‧ny

Adjective[edit]

równy (derived adverb równo)

  1. flat, level (having a smooth surface)
  2. straight (not curved)
    Synonym: prosti
  3. equal (same in all respects)
  4. equal (not better or worse than someone else)
  5. equal (having the same social situation as someone else)

Declension[edit]

Declension of równy (hard)
singular plural
masculine animate masculine inanimate feminine neuter virile (= masculine personal) non-virile
nominative równy równô równé równy równé
genitive równégò równy równégò równëch
dative równémù równy równémù równym
accusative równégò równy równą równé równëch równé
instrumental równym równą równym równyma
locative równym równy równym równëch

Further reading[edit]

  • Stefan Ramułt (1893) “ròvny”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego‎[2] (in Kashubian), page 188
  • Bernard Sychta (1967–1973) “rȯvni”, in Słownik gwar kaszubskich, volume 4, page 343
  • Jan Trepczyk (1994) “równy”, in Słownik polsko-kaszubski (in Kashubian), volumes 1–2
  • Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “równy”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi‎[3]
  • “równy”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022

Old Polish[edit]

Alternative forms[edit]

Etymology[edit]

Inherited from Proto-Slavic *õrvьnъ. First attested in the 14th century.

Pronunciation[edit]

  • IPA(key): (10th–15th CE) /rɔːvnɨ/
  • IPA(key): (15th CE) /rovnɨ/

Adjective[edit]

równy (derived adverb równo or równie)

  1. (attested in Lesser Poland) equal (same in all respects) [+dative = to whom/what]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[4], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 70, 21:
      Bosze, kto iest rowen tobe?
      [Boże, kto jest rowien tobie?]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[5], page 21:
      Ząby myala svyatle, proste a vyelmy czysthe zawzdy, rowne, gladke
      [Zęby miała światłe, proste a wielmi czyste zawżdy, rowne, gładkie]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[6], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ath 6:
      Oczczowa y synowa, y dvcha swøtego gedno gest bostwo, rowna slawa
      [Ale oćcowo i synowo, i Ducha Świętego jedno jest bostwo, rowna sława]
    • XV med., Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy i zapiski polskie z dwóch rękopisów, numbers 1490/11, 1945/1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Lwowie, page 375:
      Simile, gl. id est comparabile *rownye, est regnum celorum homini regi
      [Simile, gl. id est comparabile rowne, est regnum celorum homini regi]
  2. (attested in Greater Poland) equal (having similar sizes)
    • 1967 [1420], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 760, Kościan:
      Tedyby mely... wsitko ymene... rownym dzalem roszdzelicz na poly
      [Tedyby mieli... wszytko imienie... rownym działem rozdzielić na poły]
    • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[7], 19, 7:
      Przikazvyø tobye, aby trzy myasta w rowney daly od syebye rosdzelil
      [Przykazuję tobie, aby trzy miasta w rownej dali od siebie rozdzielił]
    • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[8], 38, 15:
      Pyøczynaszczye loktow rowne bili oponi
      [Pięćnaście łoktow rownie były opony]
  3. (attested in Greater Poland) level; equal (having the same social state) [+dative = to whom/what]
    • 1974 [1429], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kaliskie‎[9], volume IV, number 1034, Kalisz:
      Ysze Wawrzyniecz... przybezal na Marczynow dom se dwema sobie rownima
      [Iże Wawrzyniec... przybieżał na Marcinow dom se dwiema sobie rownyma]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[10], page 484:
      Nye ssą rovny, ktory vye a ktory nye vye
      [Nie są rowni, ktory wie a ktory nie wie]
    1. level; equal (in a similar situation)
      • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 45, 4:
        Czo wyszey tego zostanye s thym gymyenym mayą szye dzelycz rowno, gdysz mv szą wszythky rowne dzyeczy
        [Co wyszej tego zostanie, z tym jimienim mają sie dzielić rowno, gdyż mu są wszytki rowne dzieci]
  4. level; flat, even (having a smooth or flat surface)
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[11], page 153:
      Pleczy myal... Iesus... maluczko nachylony a rovny, bo nyyedne kosczy nye bylo znacz
      [Plecy miał... Jesus... maluczko nachylony a rowny, bo nijedne kości nie było znać]
    1. (of grain measures) level; flush (not in heaps; equal to the edges of the vessel)
      • 1874 [1428], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎[12], volume XVI, page 234:
        Quilibet kmethonum... de quolibet manso debent solvere... per duas mensuras avene mensure, vlg. rowney, ... se solvere obligaverunt
        [Quilibet kmethonum... de quolibet manso debent solvere... per duas mensuras avene mensure, vlg. rownej, ... se solvere obligaverunt]
  5. (attested in Lesser Poland) of medium size; largish
    • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎[13], Lesser Poland, page 53:
      Bracza... syostram kaszdey po czterdzesczy grzywien mayą dacz, a to acz bądze wielkye gymyenye, ale gdy bądze rowne gymyenye, tedy podlug rosaczowanya cząsczy... pyenyadzmy ma bycz dano
      [Bracia... siostram każdej po czterdzieści grzywien mają dać, a to acz będzie wielkie jimienie, ale gdy będzie rowne jimienie, tedy podług rozszacowania części... pieniędzmi ma być dano]
    • 1894 [1471], Konstanty Górski, editor, Historia jazdy polskiej‎[14], page 270:
      Kon pod kopynykyem vrony, rowny, sbroya supelna copynycza
      [Koń pod kopijnikiem wrony, rowny, zbroja zupełna kopijnicza]
  6. (attested in Greater Poland, Masovia) equal (reliable, honest)
  7. level; balanced, composed, patient
    • 1853 [XV ex.], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, page 148:
      Laszka... czirplyva yest, bo zadan[y]e slosczy rowną, prosta, dobra dusza noszy
      [Łaska... cirpliwa jest, bo zadan[y]e złości rowną, prostą, dobrą duszą nosi]

Derived terms[edit]

adjectives
adverbs
    nouns
    verbs

    Related terms[edit]

    adjectives
    adverbs
    nouns
    verbs

    Descendants[edit]

    • Polish: równy
    • Silesian: rōwny, rŏwny, rowny

    References[edit]

    Polish[edit]

    Alternative forms[edit]

    Etymology[edit]

    Inherited from Old Polish równy.

    Pronunciation[edit]

    • IPA(key): /ˈruv.nɨ/
    • (Middle Polish) IPA(key): /ˈrov.nɨ/
    • Audio:(file)
    • Rhymes: -uvnɨ
    • Syllabification: rów‧ny

    Adjective[edit]

    równy (not generally comparable, comparative równiejszy or bardziej równy, superlative najrówniejszy or najbardziej równy, derived adverb równo)

    1. (comparable) even, level, flat (having no variations in height)
      Synonyms: prosty, płaski
      Antonyms: krzywy, nierówny
    2. (comparable) even, flat; equal (occuring at the same frequency of time)
      Synonyms: miarowy, rytmiczny
      Antonym: nierówny
    3. (comparable) equal; flat; level (unchanging for a relatively long time; calm, balanced)
      Antonym: nierówny
    4. (not comparable except ironically) equal (the same in all respects) [+dative = to whom/what]
      pan na zagrodzie równy wojewodzie ― an Englishman's home is his castle
      Wszystkie zwierzęta są sobie równe, ale niektóre są równiejsze od innych. ― All animals are equal to each other, but some are more equal than others.
    5. (not comparable) flat (having an exact value)
      Synonym: okrągły
    6. (chiefly not comparable, colloquial) level (nice, friendly)
    7. (not comparable, sometimes nominalized) equal (occupying the same level in a social hierarchy)
    8. (comparable) flat; straight (not curved)
      Synonym: prosty
      Synonym: krzywy
    9. (comparable) equal (not favoring anyone)
    10. (grammar, not comparable) positive (not inflected for degree of comparison)
      stopień równy ― positive degree
    11. (Middle Polish) common; usual; everyday
    12. (Middle Polish) medium (of not large size or importance)
    13. (Middle Polish) commensurate; appropriate, especially in degree; fair
    14. (Middle Polish) level; Further details are uncertain.
      • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[17], page 4c:
        Aequus, Równy/ Proſty/ práwy.
        [Aequus, Równy/ Prosty/ prawy.]
      • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[18], page 276c:
        Par, Rowny/ pará/ cetno.
        [Par, Równy/ para/ cetno.]
      • 1579, A. Calagius, Synonyma Latina‎[19], page 247a:
        Gleich. Równy. Aequalis.
        [Gleich. Równy. Aequalis.]
      • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎[20], page 35a:
        AEquus – Rownij.
        [AEquus – Równy.]

    Declension[edit]

    Declension of równy (hard)
    singular plural
    masculine animate masculine inanimate feminine neuter virile (= masculine personal) non-virile
    nominative równy równa równe równi równe
    genitive równego równej równego równych
    dative równemu równej równemu równym
    accusative równego równy równą równe równych równe
    instrumental równym równą równym równymi
    locative równym równej równym równych

    Derived terms[edit]

    adjectives
    adverbs
    nouns
    proverbs
    verbs
    verbs

    Trivia[edit]

    According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), równy is one of the most used words in Polish, appearing 403 times in scientific texts, 2 times in news, 8 times in essays, 2 times in fiction, and times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 55 times, making it the 1176th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

    References[edit]

    1. ^ Ida Kurcz (1990) “równy”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language]‎[1] (in Polish), volume 2, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 509

    Further reading[edit]

    • równy in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
    • równy in Polish dictionaries at PWN
    • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “równy”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
    • “RÓWNY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 24.03.2023
    • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “równy”, in Słownik języka polskiego‎[21]
    • Aleksander Zdanowicz (1861) “równy”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎[22]
    • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “równy”, in Słownik języka polskiego‎[23] (in Polish), volume 5, Warsaw, page 748
    • równy in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
    Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=równy&oldid=79821261"